Ο ουρανός της Ελλάδας

Εισαγωγή

Στις 8/5 προγραμματίζεται η εκτόξευση 60 επιπλέων δορυφόρων του «αστερισμού» Starlink. Οι τεχνητοί δορυφόροι μπορούν να παρατηρηθούν καθώς ανακλούν το φως του ηλίου προς τη γη. Το πέρασμα ενός δορυφόρου και η εμφάνιση του στον ουρανό από κάποιο σημείο παρατήρησης, μπορούμε να το προβλέψουμε και να προετοιμαστούμε να τον παρατηρήσουμε. Αντί για το συνηθισμένο αφιέρωμα σε κάποιο αστερισμό, στο άρθρο αυτού του μήνα θα συζητήσουμε πως μπορούμε να παρατηρήσουμε τεχνητούς δορυφόρους.

Φάσεις της Σελήνης

Πανσέληνος	Τρίτο Τέταρτο	Νέα Σελήνη	Πρώτο Τέταρτο
7/5	14/5	22/5	30/5

Σημειώστε επίσης ότι πανσέληνος του Μαΐου είναι η τελευταία υπερ-πανσέληνος του 2020. Υπερ-πανσέληνος ονομάζεται η πανσέληνος όταν η σελήνη βρίσκεται στο περίγειο, το κοντινότερο σημείο της τροχιάς της.

Αστρονομικά γεγονότα

1. Βροχή διαττόντων η-Υδροχοϊδες – 5/5:
   Βροχή διαττόντων αστέρων, που φαίνεται τα μετέωρα της να έχουν προέλευση από το (άστρο) η του Υδροχόου. Στην πραγματικότητα η Γη περνάει μέσα από το μονοπάτι που διένυσε ο κομήτης του Χάλεϊ (1P/Halley). Οι πρώτες μέρες του Μαΐου (με επίκεντρο τις 5 Μαΐου) θα έχουν τα περισσότερα μετέωρα. Το ακτινοβόλο σημείο ανατέλλει τα ξημερώματα και η Σελήνη θα είναι σχεδόν Πανσέληνος κάνοντας τη παρατήρηση τους δύσκολη. Μπορούμε να περιμένουμε περίπου 20 μετέωρα την ώρα.
2. Βροχή διαττόντων η-Λυριήδες – 8/5:
   Βροχή διαττόντων αστέρων, που φαίνεται τα μετέωρα της να έχουν προέλευση από το (άστρο) η της Λύρας. Στην πραγματικότητα η Γη περνάει μέσα από τα υπολείμματα του κομήτη C/1983 H1 (IRAS-Araki-Alcock). Η βροχή θα φτάσει μέγιστο στις 8 Μαΐου. Αν και το ακτινοβόλο σημείο θα είναι ορατό όλο το βράδυ, η Σελήνη θα είναι ακόμα σχεδόν γεμάτη. Πρόκειται για ασθενής βροχή (υπό ιδανικές συνθήκες θα βλέπαμε 3 μετέωρα την ώρα), είναι πολύ πιθανό υπό όλες τις παραπάνω συνθήκες να μην παρατηρήσουμε κανένα μετέωρο.

Ο Κομήτης C/2019 Y4

Ο κομήτης Άτλας C/2019 Y4, ανακαλύφθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 2019, όταν περνούσε από τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου, από ένα τηλεσκόπιο στη Μάουνα Κέα, στη Χαβάη. Τις επόμενες μέρες, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να διακρίνουν και κόμη και ουρά σε αυτόν. Οι κομήτες, είναι αστρονομικά αντικείμενα, που ανήκουν στο ηλιακό μας σύστημα και κάνουν ελλειπτικές τροχιές με μεγάλη εκκεντρότητα, δηλαδή η περίοδός τους μπορεί να είναι από μερικά, έως δέκα χιλιάδες χρόνια. Είναι συνήθως αντικείμενα, με πυρήνα από πάγο, με κόμη, δηλαδή ένα είδος ατμόσφαιρας γύρω από τον πυρήνα και τέλος με ουρά, που αποτελείται από τα σωματίδια που ο ηλιακός άνεμος τα διώχνει μακριά. Κάθε κομήτης έχει μία ουρά ιόντων, η οποία δείχνει διαμετρικά αντίθετα από τον Ήλιο και μία ουρά σκόνης από τα σωματίδια που απομακρύνονται. Στη συνέχεια, από τις αρχές του Φλεβάρη μέχρι τα τέλη του Μάρτη, η φωτεινότητα του κομήτη αυξήθηκε από το μέγεθος 17 στο 8 και φαίνεται να έχει ένα πράσινο/πράσινο-γαλάζιο χρώμα, το οποίο είναι συνέπεια του διατομικού άνθρακα που περιέχει. Για να μπορεί κάποιος να παρατηρήσει έναν κομήτη με γυμνό μάτι, ο κομήτης θα πρέπει να έχει μέγεθος γύρω στο 3-4, σε σκοτεινό ουρανό. Η περίοδος του κομήτη Άτλα C/2019 Y4, υπολογίστηκε από τα 4.400 με 6.000 χρόνια και ίσως είναι κομμάτι ενός παλαιότερου κομήτη, του Μεγάλου Κομήτη του 1844 (C/1844 Y1), καθώς παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες μεταξύ τους. Τον μήνα Μάιο, ο κομήτης θα περάσει από τον αστερισμό του Περσέα και φτάνοντας στο περιήλιο του στις 31 Μαΐου, το οποίο βρίσκεται στον αστερισμό του Ταύρου, θα βρεθεί στην πιο κοντινή απόσταση από τον Ήλιο και συγκεκριμένα σε απόσταση 12 μοιρών. Στις 2 Απριλίου, παρατηρήθηκαν φαινόμενα διάσπασης του κομήτη σε μικρότερα κομμάτια, οπότε τα νέα είναι δυσάρεστα για το πόσο θα είναι πιθανό να τον παρατηρήσουμε με γυμνό μάτι, τελικά.

Θέσεις των πλανητών

1. Ερμής (Ελαφρός δύσκολη ορατότητα): Ορατός το τελευταίο 10ήμερο του μήνα στον αστερισμό των Ταύρου. Φαίνεται πριν τη δύση του ηλίου σε ύψος μικρότερο από 10°.
2. Αφροδίτη (Καλή ορατότητα): Καλύτερα ορατή στην αρχή έως τα μέσα του Μήνα ως αποσπερίτης. Βρίσκεται στον αστερισμό του Ταύρου.
3. Άρης (Μέτρια ορατότητα): Ορατός ΝΑ, ανατέλλει μετά τις 3-4π.μ. στον αστερισμό του Αιγόκερου μέχρι τις 9/5 και έπειτα στον αστερισμό του Υδροχόου.
4. Δίας – Κρόνος (Μέτρια ορατότητα): Καλύτερη ορατότητα σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα. Ανατέλλουν μετά τα μεσάνυκτα, ΝΑ ανάμεσα στους αστερισμούς του Τοξότη και Αιγόκερου.

Σύνοδοι – Διαβάσεις – Αποκρύψεις

1. Σύνοδος Σελήνης-Δία-Κρόνου (12/5): Η Σελήνη και ο Δίας θα είναι σε γωνία 2 μοιρών και 14 λεπτών της μοίρας, το φαινόμενο θα είναι καλύτερα ορατό πριν το ξημέρωμα και το εντοπίζουμε στον αστερισμό του Τοξότη. Η Σελήνη θα έχει μέγεθος -12.2 και ο Δίας -2.5.
2. Σύνοδος Σελήνης-Άρη (15/5): Η Σελήνη και ο Άρης θα πλησιάσουν σε γωνία 2 μοιρών και 36 λεπτών, η καλύτερη ώρα για την παρατήρηση του φαινομένου είναι πριν την
   αυγή και λαμβάνει χώρα στον αστερισμό του Υδροχόου. Η Σελήνη θα είναι σε μέγεθος -11.7 και ο Άρης 0.2. Για τον πρωινό παρατηρητή, μετά τις 5 π.μ. μπορεί να απολαύσει ένα μοναδικό
   σκηνικό,στον βορειοανατολικό ορίζοντα θα δει την Σελήνη και τον Άρη, στα δεξιά τους τον Δία και τον Κρόνο ενώ στα αριστερά θα δει το πέρασμα του ISS ενώ αυτός
   θα «δύει», περνώντας κοντά από το ακτινοβόλο σημείο των η-Υδροχοϊδων, οι οποίες δυστυχώς εκείνη την ημέρα δε θα προσφέρουν ιδιαίτερο θέαμα.

Παρατήρηση τεχνητών δορυφόρων

Στο άρθρο του προηγούμενου μήνα, λάβαμε μερικές ερωτήσεις σχετικά με την παρατήρηση των δορυφόρων Starlink. Αντί για το συνηθισμένο αφιέρωμά σε κάποιο αστερισμό, σε αυτό το άρθρο θα συζητήσουμε πως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει τεχνητούς δορυφόρους.

Συνολικά έχουν εκτοξευτεί περίπου 8900 τεχνητοί δορυφόροι από περισσότερες από 40 χώρες, οι περισσότεροι από αυτούς έχουν χάσει την τροχιά τους και έχουν καταστραφεί κατά την είσοδο τους στην ατμοσφαίρα της γης. Υπολογίζεται ότι περίπου 5000 βρίσκονται ακόμα σε τροχεία, από αυτούς λειτουργικοί είναι περίπου οι 2000 ενώ οι υπόλοιποι αποτελούν «διάστημικα σκουπίδια». Οι τεχνητοί δορυφόροι ανακλούν το φως του ηλίου και είναι ορατοί από τη γη σαν αστέρια που κινούνται στον ουρανό. Για το λόγο αυτό είναι συνήθως ορατοί στο σούρουπο ή την αυγή.

Ο «αστερισμός», όπως ονομάζεται, Starlink είναι μια ομάδα δορυφόρων που κατασκευάζονται από την εταιρία SpaceX και έχουν σκοπό την παροχή δορυφορικού internet παγκοσμίως. Στα σχέδια της εταιρίας είναι η εκτόξευση 1584 δορυφόρων σε χαμηλή τροχιά (550km) μέχρι τις αρχές του 2022 (συνολικά θα εκτοξευτούν 12000 δορυφόροι σε διάφορα τροχιακά επίπεδα). Οι δορυφόροι εκτοξεύονται σε ομάδες των 60 και είναι ορατοί από τη γη σε σειρά σαν «τρένο» από κινούμενα φώτα. Αρκετές αστρονομικές οργανώσεις έχουν εκφράσει την ανησυχία τους σχετικά με τη φωτορύπανση που μπορούν να προκαλέσουν οι τεχνητοί δορυφόροι (Ανακοίνωση της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσής) και το θέμα απέκτησε περισσότερη δημοσιότητα τον προηγούμενο μήνα, με αφορμή την τελευταία εκτόξευση στις 22/4. Η εταιρία από την πλευρά τις έχει προσπαθήσει να μειώσει την ανακλαστικότητα των δορυφόρων για να περιορίσει το πρόβλημα. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο του ελληνικού παραρτήματος του International Darksky Association:

Δέκα ερωταποκρίσεις για το Starlink

Η επόμενη εκτόξευση προγραμματίζεται για 8/5 και πρόκειται για την αποστολή Starlink 7, είναι η 8η αποστολή με την πρώτη να ονομάζεται Starlink 0.9, τη δεύτερη Starlink 1 κ.τ.λ.Κάθε αποστολή περιλαμβάνει 60 δορυφόρους και είναι πιο φωτεινοί στο στάδιο ανόδου στην τελική τους τροχιά, δηλαδή τις πρώτες μέρες μετά την εκτόξευση. Ο πιο εύκολος τρόπος να δείτε την πρόβλεψη για το πέρασμα του «αστερισμού» Starlink είναι από τη σελίδα findstarlink.com. Απλά ορίζεται την τοποθεσία σας και η σελίδα θα σας ενημερώσει για τα επόμενα περάσματα των δορυφόρων Starlink. Τα δεδομένα για την επόμενη εκτόξευση στις 8/5 δεν είναι ακόμα διαθέσιμα, και δεν υπάρχουν προβλέψεις για το πέρασμα της Starlink 7 ελέγξτε λοιπόν τη σελίδα και μετά την εκτόξευση.

Εκτός φυσικά από τους δορυφόρους Starlink, μπορούμε να δούμε και άλλους δορυφόρους. Η σελίδα heavens-above.com δίνει ημερήσιες προβλέψεις για περάσματα φωτεινών δορυφόρων ανάλογα με το σημείο παρατήρησης.

Το πρώτο βήμα είναι να ορίσουμε την τοποθεσία παρατήρησης, κάνουμε κλικ στο στις συντεταγμένες:

Επιλέγουμε την τοποθεσία μας πάνω στο χάρτη ή κάνουμε αναζήτηση. Εδώ για παράδειγμα έχουμε επιλέξει το Ηράκλειο.

Και κάνουμε κλικ στο πλήκτρο «Ανανέωση».

Στη συνέχεια μεταφερόμαστε στην αρχική σελίδα από όπου μπορούμε να δούμε προβλέψεις για δορυφόρους ειδικού ενδιαφέροντος (όπως του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού ή των δορυφόρων Starlink) κάνοντας κλικ στο κατάλληλο σύνδεσμο ή ακόμα να δούμε την ημερήσια πρόβλεψή όλων τον φωτεινών δορυφόρων.

Όπως έχουμε αναφέρει, δορυφόρους παρατηρούμε για κάποιες ώρες μετα τη δύση του ηλίου ή πριν την ανατολή του. Από τη σελίδα με την ημερήσια πρόβλεψη, επιλέγουμε Πρωί ή Απόγευμα και την ημερομηνία που μας ενδιαφέρει. Αν βρισκόμαστε σε περιοχή με υψηλή φωτορύπανση μπορούμε να φιλτράρουμε τους δορυφόρους που εμφανίζονται στους πιο φωτεινούς επιλέγοντάς μέγεθος 3 ή 3.5.

Για παράδειγμα, στις 15/5 οι φωτεινότεροι δορυφόροι ορατοί από το ηράκλειο είναι οι εξής:

Δορυφόρος	Μέγεθος	Ώρα (έναρξης)	Ύψος (έναρξης)	Αζιμούθιο (έναρξης)	Ώρα (μεγίστου ύψους)	Μέγιστο ύψος	Αζιμούθιο (μεγίστου ύψους)	Ώρα (λήξης)	Ύψος (λήξης)	Αζιμούθιο (λήξης)
Ariane Rocket	3,0	8:47:41 μμ	10°	ΝΝΑ	8:52:42 μμ	75°	ΑΒΑ	8:57:46 μμ	10°	Β
H-2A R/B	2,0	8:54:40 μμ	10°	ΝΝΑ	8:59:34 μμ	85°	ΔΝΔ	9:04:33 μμ	10°	ΒΒΔ
USA 186	0,7	8:57:56 μμ	10°	ΝΝΑ	9:00:10 μμ	77°	Α	9:02:25 μμ	10°	Β
CZ-2C R/B	2,7	9:14:25 μμ	10°	ΒΒΑ	9:19:56 μμ	66°	ΑΝΑ	9:25:30 μμ	10°	Ν
Lacrosse 4 Rocket	2,0	9:16:19 μμ	10°	Ν	9:20:27 μμ	39°	ΑΝΑ	9:24:38 μμ	10°	ΒΑ
SL-16 R/B	2,4	9:22:38 μμ	10°	ΒΒΔ	9:28:18 μμ	75°	ΔΝΔ	9:33:38 μμ	12°	ΝΝΑ
Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS)	-3,9	9:38:02 μμ	10°	ΝΔ	9:41:21 μμ	63°	ΝΑ	9:44:41 μμ	10°	ΒΑ
Resurs 01 Rocket	1,7	9:42:31 μμ	26°	ΝΑ	9:44:49 μμ	58°	ΑΒΑ	9:49:12 μμ	10°	Β
Cosmos 2263 Rocket	2,3	9:54:28 μμ	10°	ΝΝΔ	10:00:09 μμ	78°	ΔΒΔ	10:05:52 μμ	10°	ΒΒΑ
Cosmos 405 Rocket	2,8	10:00:14 μμ	10°	Β	10:04:18 μμ	67°	Α	10:05:09 μμ	51°	ΝΑ
Cosmos 1184 Rocket	2,9	10:13:15 μμ	10°	ΒΒΔ	10:16:22 μμ	71°	ΔΒΔ	10:16:22 μμ	71°	ΔΒΔ
ERS-1 Rocket	2,9	11:01:44 μμ	80°	ΒΒΑ	11:01:44 μμ	80°	ΒΒΑ	11:06:32 μμ	10°	Β
Terra	2,6	11:02:36 μμ	43°	ΒΑ	11:02:36 μμ	43°	ΒΑ	11:06:20 μμ	10°	Β
Cosmos 1844 Rocket	2,7	11:05:27 μμ	69°	ΑΒΑ	11:05:27 μμ	69°	ΑΒΑ	11:10:37 μμ	10°	ΒΒΑ
Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS)	-0,7	11:16:15 μμ	10°	ΔΒΔ	11:18:24 μμ	16°	ΒΒΔ	11:20:34 μμ	10°	ΒΒΑ
Mayak	0,7	11:44:23 μμ	10°	Β	11:46:32 μμ	28°	Β	11:46:32 μμ	28°	Β

Όπως βλέπουμε στον πίνακα υπάρχει ένα πολύ φωτεινό πέρασμα του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού στις 21.40 Κάνοντας κλικ πάνω του μπορούμε να δούμε περισότερες πληροφορίες και ένα χάρτη του ουρανού με το πέρασμα του δορυφόρου. Ορισμένοι δορυφόροι όπως τον ISS σε αυτό το παράδειγμά κατά το πέρασμα τους χάνονται κάτω από τον ορίζοντα, ενώ άλλοι μπορεί να κρυφτούν από τη σκιά της γης και να σβήσουν ξαφνικά από τον ουρανό.