Ο Ουρανός της Ελλάδας – Μάιος 2021

Εισαγωγή

Αν και έχουμε μπει για τα καλά στην άνοιξη ο χειμερινός Σείριος καθώς και οι αστερισμοί του Ωρίωνα, Ταύροι και Διδύμου φαίνονται ακόμα στον δυτικό ορίζοντα και αυτός ο μήνας μας δίνει μια τελευταία ευκαιρία να τους παρατηρήσουμε πριν περάσει η εποχή τους δώσουν τη θέση τους στο θερινό τρίγωνο και στους υπόλοιπους αστερισμούς του καλοκαιριού που αρχίζουν να ανατέλλουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Επίσης, η Πανσέληνος αυτού του μήνα θα είναι υπερπανσέληνος και κατά τη διάρκεια της θα λάβει χώρα μια σύντομη έκλειψη σελήνης μη ορατή από την Ελλάδα. Η ολική έκλειψη θα διαρκέσει περίπου 3 ώρες αλλά η σελήνη θα βρίσκεται ολόκληρη στη σκιά της Γης για λιγότερο από 15 λεπτά. Ως ολική, η έκλειψη θα είναι ορατή από την Ανατολική Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία καθώς και σε ολόκληρο τον Ειρηνικό ωκεανό ενώ ως μερική έκλειψη παρασκιάς θα μπορεί να παρατηρηθεί επίσης από την Ιαπωνία και τις δυτικές ΗΠΑ. Η μέγιστη έκλειψη θα λάβει χώρα στις 14.20 ώρα Ελλάδος και θα είναι αόρατη σε ολόκληρη της Ευρώπη και Αφρική.

Φάσεις της Σελήνης

Τρίτο Τέταρτο	Νέα Σελήνη	Πρώτο Τέταρτο	Πανσέληνος
03/05	11/05	19/05	26/05

Θέσεις των πλανητών

1. Ερμής (κακή ορατότητα): Ορατός χαμηλά στον δυτικό ορίζοντα αμέσως μετά τη δύση του ηλίου. Σε μέγιστη ανατολική απόχη 22° στις 17 Μαΐου. Αυτή είναι η καλύτερη στιγμή για να δείτε τον Ερμή, καθώς θα βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του πάνω από τον ορίζοντα στον απογευματινό ουρανό.
2. Αφροδίτη (Μέτρια ορατότητα): Βρίσκεται κάτω από τον Ερμή και τον πλησιάζει στα τέλη του μήνα. Αναζητήστε τον πλανήτη χαμηλά στο δυτικό ουρανό αμέσως μετά το ηλιοβασίλεμα.
3. Άρης (καλή ορατότητα): Διασχίζει τον αστερισμό των Διδύμων και είναι ορατός μετά τη Δύση του ηλίου μέχρι 23.30-00.00 τα Μεσάνυκτα.
4. Δίας – Κρόνος (καλή ορατότητα): Ο Δίας θα βρίσκεται στον Υδροχόο ενώ ο Κρόνος Αιγόκερω για όλόκληρο το μήνα. Είναι ορατοι από 3.30 μετά τα μεσάνυκτα (αρχές του μήνα) και μετά τις 1.30 στα τέλή του μήνα, για ολόκληρη τη νύχτα εώς την Ανατολή του ηλίου.
5. Ουρανός (αόρατος): Βρίσκεται πολύ κοντά στον ήλιο και η παρατήρηση του είναι αδύνατη αυτό το μήνα.
6. Ποσειδώνας (Πολύ κακή ορατότητα): Αυτός ο μήνα δεν είναι ιδανικός για την παρατήριση του Ποσειδώνα. Ανατέλεί στις 4.30 (αρχές του μήνα) εώς 2.30 (τέλη του μήνα). Είναι καλύτερα ορατός στο τέλος του μήνα αλλά η θέση του χαμηλά κοντά στον ορίζοντα δεν ευνοεί τη παρατήιση του με τηλεσκόπιο.

Αστρονομικά γεγονότα

• 06/05 Κορύφωση η-Υδροχοείδων: Η βροχή διαττόντων θα έχει το μέγιστο της το πρωί της 6ης, μετά τις 3 τ ξημερώματα. Το ακτινοβόλο σημείο είναι το η Υδροχόου και αναμένεται μέγιστος ρυθμός διαττόντων 20 μετέωρα την ώρα. Η βροχή προέρχεται από υπολείμματα του κομήτη 1P/Halley.
• 08/05 Κορύφωση η-Λυριείδων: Η βροχή διαττόντων θα έχει το μέγιστο της το πρωί της 8ης, αν και θα είναι ορατή όλο το προηγούμενο βράδυ. Το ακτινοβόλο σημείο είναι το η Λύρας και αναμένεται μέγιστος ρυθμός διαττόντων 2 μετέωρα την ώρα. Η βροχή προέρχεται από υπολείμματα του κομήτη C/1983 H1 (IRAS-Araki-Alcock).

Σύνοδοι-Διαβάσεις-Αποκρύψεις

• 03/05 Σύνοδος Σελήνης-Κρόνου: Το ζεύγος θα είναι ορατό πριν τις 3 το πρωί και θα φτάσει ύψος 30 μοιρών πριν την αυγή πάνω από τον νότιο-ανατολικό ορίζοντα, στον αστερισμό του Αιγόκερω.
• 05/05 Σελήνης-Δία: Το ζεύγος θα είναι ορατό μετά τις 3:15 το πρωί και θα φτάσει ύψος 27 μοιρών πριν την αυγή πάνω από τον νότιο-ανατολικό ορίζοντα, στον αστερισμό του Υδροχόου.
• 13/05 Σύνοδος Σελήνης-Ερμή: Το ζεύγος θα είναι ορατό με τη συσκότιση του ουρανού 15 μοίρες πάνω από τον δυτικό ορίζοντα, στον αστερισμό του Ταύρου και θα δύσει σε λιγότερο από 2 ώρες.
• 16/05 Σύνοδος Σελήνης-Άρη: Το ζεύγος θα είναι ορατό με τη συσκότιση του ουρανού 37 μοίρες πάνω από τον δυτικό ορίζοντα, στον αστερισμό των Διδύμων και θα δύσει σε λιγότερο από 4 ώρες.
• 29/05 Σύνοδος Ερμή-Αφροδίτης: Το ζεύγος θα είναι ορατό με τη συσκότιση του ουρανού μόλις 9 μοίρες πάνω από τον βόρειο-δυτικό ορίζοντα, στον αστερισμό του Ταύρου και θα δύσει γρήγορα κάνοντας το δύσκολο να παρατηρηθεί.
• 31/05 Σύνοδος Σελήνης-Κρόνου: Το ζεύγος θα είναι ορατό μετά τη πρώτη πρωινή ώρα και θα φτάσει ύψος 34 μοιρών πριν την αυγή πάνω από τον νότιο ορίζοντα, στον αστερισμό του Αιγόκερω

Αφιέρωμα στη Σελήνη

Το σημαντικότερο ουράνιο σώμα για την ανθρωπότητα μετά τον Ήλιο, ένας ιδιαίτερος δορυφόρος , σε ιδιαίτερη τροχιά. Ας δούμε γιατί ξεχωρίζει τόσο και ποια είναι η Σελήνη που τόσο γοητεύει την ανθρωπότητα.

Η επιστήμη θεωρεί πως η Σελήνη σχηματίστηκε λίγο αργότερα από τη Γη όταν ένα σώμα στο μέγεθος του Άρη, η Θεία, συγκρούστηκε με τη νεαρή Γη. Αν και η Γη επέζησε της σύγκρουσης , συντρίμμια που εκτοξεύτηκαν αποτέλεσαν την ύλη που δημιούργησε τη Σελήνη. Η σύνθεση του εδάφους της είναι παρόμοια με της Γης, δεν έχει όμως ατμόσφαιρα. Τα μόνα σωματίδια που αιωρούνται είναι σεληνιακή σκόνη η οποία διεγείρετε από συγκρούσεις στην επιφάνεια και με τη βαρύτητα επιστρέφει στο έδαφος. Αν και δεν είναι διακριτό με το μάτι, έχει πεπλατυσμένο σχήμα, το οποίο οφείλεται στις παλιρροϊκές δυνάμεις της Γης κατά τη σταθεροποίηση της Σελήνης. Ένα χαρακτηριστικό της Σελήνης είναι και οι “θάλασσες” της, σκοτεινές λείες περιοχές. Αυτές οι περιοχές σχηματίστηκαν από ρευστό μάγμα που πάγωσε και για αυτό δεν εμφανίζει βουνά ή κοιλάδες. Στην υπόλοιπη Σελήνη ωστόσο βλέπουμε οροσειρές, ειδικά όταν έχουμε ημισέληνο η επιβλητική σκιά τους τις κάνει να ξεχωρίζουν.

Αν όμως υπάρχει κάτι που δε μπορούμε να φανταστούμε τη Σελήνη χωρίς αυτό, είναι οι κρατήρες. Επειδή η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα τα διαστημικά θραύσματα πέφτουν στην επιφάνεια της με τεράστιες ταχύτητες. Αν τα σώματα είναι αρκετά βαριά το αποτέλεσμα είναι ένας κρατήρας. Το ανάγλυφο του δορυφόρου μαρτυρά μνημειώδεις συγκρούσεις στο παρελθόν που τον σημάδεψαν με τεράστιους κρατήρες και ουλές.
Το μέγεθος της είναι σημαντικό, αφού μπορούμε να τη συγκρίνουμε με πλανήτες και πλανήτες νάνους, στους οποίους μοιάζει και στο σχεδόν σφαιρικό σχήμα. Περιστρέφεται γύρω μας σε απόσταση περίπου 384 χιλιάδες χιλιόμετρα. Ο συνδυασμός του σχήματος , απόστασης και μεγέθους επιτρέπουν στη Σελήνη να δημιουργήσει τα εντυπωσιακά φαινόμενα που ονομάζονται εκλείψεις.

Πιο συγκεκριμένα από τη Γη , η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης είναι σχεδόν ίδια με αυτή του Ήλιου, με αποτέλεσμα όταν βρίσκεται ανάμεσα σε αυτόν και τη Γη να έχουμε τις εκλείψεις Ηλίου. Αν και σπάνιες, οι εκλείψεις προκαλούν τέτοια εντύπωση στους ανθρώπους που στο παρελθόν αποτελούσαν σημαντικούς οιωνούς , τόσο σημαντικούς που μπορούσαν να επηρεάσουν την έκβαση μιας μάχης και να αλλάξουν την τροπή της ιστορίας.

Η απεικόνιση και καταγραφή της Σελήνης βρίσκεται στις αρχές κάθε πολιτισμού, λογικό αφού με τις φάσεις της μας παρέχει ένα ημερολόγιο στον ουρανό. Κάθε σχεδόν 30 ημέρες, η Σελήνη ολοκληρώνει τον κύκλο της, από τη μια πανσέληνο στην άλλη. Αυτό το διάστημα συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό με τους μήνες, των οποίων η προέλευση οφείλεται φυσικά στον κύκλο της Σελήνης.

Ένα παρατηρητικό βλέμμα εντοπίζει και άλλη μια ιδιαιτερότητα, η Σελήνη μας δείχνει μονίμως το ίδιο πρόσωπο! Αυτό συμβαίνει γιατί ο χρόνος που χρειάζεται για να κάνει μια περιστροφή γύρω από τον εαυτό της είναι ο ίδιος με αυτόν που χρειάζεται για να περιστραφεί γύρω από τη Γη. Έτσι λοιπόν βλέπουμε μόνο τη μισή Σελήνη, η άλλη της πλευρά ονομάζεται σκοτεινή πλευρά ή ακριβέστερα αθέατη πλευρά, αφού φωτίζεται και αυτή.

Μιας και μιλήσαμε για φωτισμό, δε νοείται να μην αναφέρουμε τις φάσεις της Σελήνης! Καθώς η Σελήνη ακολουθεί τη τροχιά της, η γωνία που σχηματίζει με τη Γη και τον Ήλιο αλλάζει και έχουμε άλλη προοπτική. Για να γίνει πιο κατανοητό πως συμβαίνει αυτό μπορείτε να εκτελέσετε ένα απλό πείραμα. Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο τοποθετείστε μια πηγή φωτός όπως ένα φακό στον ένα τοίχο. Κρατώντας ένα τόπι, ένα πορτοκάλι, ή ένα άλλο σφαιρικό αντικείμενο μπροστά σας αρχίστε να περιστρέφεστε μαζί του γύρω από τον εαυτό σας. Θα δείτε το αντικείμενο σιγά σιγά να αλλάζει φάσεις, μισόφωτο, ολόφωτο, μισόφωτο ξανά και σκοτεινό.

Για τους ρομαντικούς η παρουσία της Σελήνης γίνεται αποδεκτή με χαρά, για τους αστρονόμους όμως συχνά προκαλεί εκνευρισμό. Απρόσμενη αντίδραση για ένα τόσο όμορφο και εγγύς στόχο, εύκολα παρατηρήσιμο ακόμα και από μικρά τηλεσκόπια. Είναι όμως και το φωτεινότερο αντικείμενο μετά τον Ήλιο, ορατή ακόμα και την ημέρα, σοβαρό εμπόδιο αν προσδοκούμε να ασχοληθούμε με οποιοδήποτε αντικείμενο έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Το αμυδρό τους φως είναι καταδικασμένο να χαθεί μέσα στην υπερτερούσα λάμψη του Φεγγαριού.